Artykuły

Smary to substancje płynne, półpłynne lub stałe, które pełnią ważną funkcję w funkcjonowaniu różnych systemów i mechanizmów – zaczynając od urządzeń domowych, poprzez samochody, a kończąc na maszynach przemysłowych. Ich głównym zadaniem jest zmniejszenie tarcia pomiędzy powierzchniami będącymi w ruchu względem siebie, jednocześnie chronią przed korozją, wodą czy kurzem, a także chłodzą i uszczelniają. Odpowiednie ich stosowanie przedłuża żywotność maszyn, zmniejsza ryzyko uszkodzeń, a także pozwala na oszczędność energii. Rodzaje smarów i ich zastosowanie jest różne, więc wybór odpowiedniego preparatu jest ważny, ponieważ tylko w ten sposób możemy zapewnić efektywną oraz bezpieczną pracę urządzeń. 

Jak powstają smary

Głównym składnikiem smarów ze względu na właściwości ślizgowe jest olej bazowy – do kilkudziesięciu procent objętości smaru. Do jego produkcji wykorzystuje się oleje mineralne (np. rafinowane oleje będące podstawowymi składnikami towotu), roślinne oraz syntetyczne (np. oleje silikonowe, które powstają z polimerów, powstających z atomów krzemu i grup metylowych albo etylowych). Jednak aby uzyskać stałą konsystencję smaru, niezbędne są zagęszczacze, które sprawiają, że smar przybiera formę gęstej pasty. Standardowe zagęszczacze to aromatyczny mocznik, krzem, krzemian glinu oraz metaloorganiczne mydła alkaliczne. W skład smaru wchodzą również ulepszacze, które decydują o najważniejszych właściwościach smaru, a tym samym jego przeznaczeniu. Najbardziej popularne to: grafit, miedź, teflon, dodatki antykorozyjne, konserwujące, zwiększające przyczepność i trwałość.

Smar – rodzaje, klasyfikacja i krótka charakterystyka

Na rynku dostępne są różne rodzaje smarów stałych. Uniwersalny jest smar litowy. Do czego służy? Ten półpłynny, plastyczny smar składa się z oleju i mydła litowego. Ze względu na to, że jest wysoce odporny na działanie wody (także słonej) oraz można go stosować zarówno przy niskich, jak i wysokich obrotach, znajduje zastosowanie np. w środkach transportu czy maszynach przemysłowych, które pracują w temperaturze do 125^oC, m.in. w łożyskach tocznych lub w prowadnicach zębatych. Odmianą smaru litowego jest smar molibdenowy, który dzięki dwusiarczkowy molibdenu sprawdza się podczas pracy przy wyższych obciążeniach i niższych obrotach. Ponadto redukuje drgania. W przemyśle ciężkim do zabezpieczenia sworzni, nakrętek i łączników rur kolektorów cieplnych zastosowanie znajduje smar miedziowy. Może pracować w wysokiej temperaturze (topi się dopiero w temperaturze powyżej 1000^oC), ponadto jest dobrym przewodnikiem i toleruje wilgoć. Ale uwaga: nie należy łączyć go z aluminium! Natomiast w przypadku tworzyw sztucznych, metali, ceramice czy gumie zazwyczaj wykorzystywany jest smar silikonowy. Co ważnie jest nietoksyczny i może mieć kontakt z żywnością. Odpornością na działanie czynników atmosferycznych i duże obciążenia wyróżnia się smar grafitowy. Zaliczany jest do grupy smarów przemysłowych i wykorzystywany jest przede wszystkim przy śrubach, tłumikach i zawieszaniach samochodów. W sytuacjach, gdy wysoka temperatura pracy uniemożliwia zabezpieczenie innym smarem doskonale, sprawdzi się nietopliwy smar bentonitowy. Do krótkotrwałe zabezpieczania przed tarciem w mało obciążanych systemach można wykorzystać wazelinę techniczną – nie nadaje się do profesjonalnego użytku.  

Rodzaje smarów suchych

Suche smary to szczególne rodzaje smarów, które w przeciwieństwie do klasycznych smarów nie zawierają oleju ani innego tłuszczu jako medium nośnego. Dostępne są w formie proszku lub aerozolu i po aplikacji na powierzchni tworzą cienką, suchą warstwę, której zadaniem jest zmniejszenie tarcia. Najczęściej wykorzystywanymi składnikami suchego smaru są grafit, MoS₂ (disiarczek molibdenu) oraz PTFE (politetrafluoroetylen). Suche smary stosowane są w sytuacjach, w których konwencjonalne preparaty nie będą działały efektywnie, np. gdy istnieje ryzyko zanieczyszczenia olejem lub tłuszczem czy w wysokich temperaturach. To również słuszny wybór w przypadku precyzyjnych mechanizmów, np. zegarów i elementów optycznych, ponieważ inne smary mogą zakłócić działanie tych urządzeń. Suche smary często używane w przemyśle spożywczym. 

Rodzaje smarów i ich zastosowanie – przykłady

Rodzaje smarów i ich zastosowanie są niezwykle różnorodne, co sprawia, że dobór odpowiedniego smaru jest kluczowy dla efektywności i trwałości maszyn oraz urządzeń. Oto przykłady zastosowań smarów:

· smar miedziowy – śruby przy piastach kół (śrub i szpilek) mocujących felgi stalowe, gwinty świec zapłonowych, gwinty świec żarowych, szpilki kolektorów wydechowych, gwinty sond lambda, gwinty śrub, pracujących w warunkach wysokich temperatur w samochodzie, w pojazdach różnego typu, a także w maszynach;

·  smar litowy – łożyska wszelakiego typu m.in. w samochodach, przyczepach, motocyklach, rowerach, w maszynach, elementy maszyn przemysłowych i rolniczych, a także wózków transportowych, taczek itd.;

·  smar litowy z PTFE (politetrafluoroetylen, inaczej teflon), tzw. biały smar – zawiasy w drzwiach wejściowych, wewnętrznych, meblowych i samochodowych, bram i elementy bram, prowadnice foteli samochodowych, linki sprzęgła, linki gazu i inne linki, stosowane w samochodach oraz maszynach, klemy akumulatora, łebki śrub (ochrona przed korozją), sworznie przegubów, resory w autach ciężarowych i przyczepach, mechanizmy szyb w samochodach, mechanizmy różnego rodzaju, elementy maszyn i urządzeń przemysłowych;

·  smar grafitowy – przeguby kulowe np. w samochodach, przekładnie ślimakowe w przemyśle, rolnictwie i AGD, otwarte przekładnie zębate w maszynach przemysłowych i rolniczych.